Bu hafta DİSK Araştırma Merkezi çok kıymetli bir bilgi yayımladı. Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarla birlikte önümüzdeki devirlerde büyük ihtimalle daha da berbatlaşacak bir paylaşım problemiyle karşı karşıyayız.
Çalışanların, gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) içindeki hissesi 2022 yılında sert biçimde düştü. Emeğin ulusal gelirdeki hissesi yalnızca geçen yıl değil, 2016’dan bu yana düşüyor. 2016’da GSYİH içinde yıllık yüzde 36.3 olan emeğin hissesi 2022’de yüzde 26.5’e düştü.
EMEKÇİNİN HİSSESİ 8 YILDA YÜZDE 10 AZALDI
Başkanlık sisteminde çalışanların ulusal gelir pastasından aldığı hisse her yıl küçüldü, gelir bölüşümü daha da adaletsiz hale geldi.
Çalışanlar, ulusal gelirden son 8 yılda 10 puan daha az hisse alıyor.
Sermayenin hissesi ise, 2016’da yüzde 47.5 iken, geçen yıl yüzde 54.5’e çıktı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yılın son çeyreğinde iktisadın yüzde 3.5, tamamında ise yüzde 5.6 büyüdüğünü açıklamasının akabinde, Devrimci Emekçi Sendikaları Araştırma Merkezi (DİSK-AR) bu bilgileri kıymetlendirdi ve emeğin ulusal gelir pastasından aldığı hissenin 3.7 puan kayıpla 2021’de yüzde 30.2’den 2022’de yüzde 26.5’e düştüğünü bildirdi. Buna karşılık sermayenin hissesi bir yılda 1.9 puan artarak yüzde 52.5’ten yüzde 54.5’e çıktı.
‘TEK ADAM REJİMLERİNDE DAİMA İŞÇİLER KAYBEDİYOR’
Ülke iktisadı büyürken, çalışanlar her yıl adım adım fakirleşti, sermaye kesiti ise zenginleşmeyi sürdürdü. Bu durumu pahalandıran DİSK Lideri İstek Çerkezoğlu, ‘tek adam rejimlerinde daima işçilerin kaybettiğini, Türkiye’de de 2018 sonrasında işçi lehine her şeyin kötüleştiğini’ belirterek, şöyle dedi:
“Türkiye, evet büyüyor lakin bu büyüme Türk lirasının değersizleştirilmesi ve fiyatların baskılanması üzerine konseyi. Bu nedenle işsizlik sorunu çözülmüyor. Ucuz personellik artıyor.”
DİSK-AR, bu bahiste da çok net bir sayı veriyor: Çalışabilir 65 milyon kişinin yalnızca 22.2 milyonu kayıtlı ve tam vakitli istihdamda!
Gelir adaletsizliği büyüyor, çalışanların pastadan aldığı hisse daima küçülüyor ve ne yazık ki daha da küçülecek. Avrupa’nın en yüksek, dünyanın sekizinci en yüksek enflasyonuna sahip olmamız fiyatların erimesine yol açıyor. Sarsıntı sonrasında, enflasyonda, işsizlikte artış süreksiz de olsa kaçınılmaz gözüküyor.
ARTAN GELİR ADALETSİZLİĞİ TÜM DÜNYADA YAKICI BİR SORUN…
Sadece Türkiye’de değil, dünyada da gelir adaletsizliği süratle büyüyor. Dünyamız eşi gibisi görülmemiş çoklu kriz periyodundan geçiyor. Pandemi sonrası ve Ukrayna savaşıyla birlikte on milyonlarca insan daha açlıkla karşı karşıya. Yüz milyonlarca insan, temel muhtaçlık unsurlarının maliyetinde yahut konutlarını ısıtmada artışlarla karşı karşıya. Yoksulluk süratle artıyor.
Diğer yandan en zenginler daha güçlü hale geldi ve şirket kârları rekor düzeylere ulaşarak bir eşitsizlik patlamasına neden oldu.
Zenginlerin vergilendirilmesi giderek büyüyen bir talep haline gelmeye başladı. Bu hususta arka arda yeni raporlar, araştırmalar yayımlanıyor.
Uluslararası insani yardım kuruluşu Oxfam, Ocak ayında global eşitsizliği azaltmak için en zenginlerin ödedikleri vergilerin artırılması gerektiği istikametinde bir rapor hazırladı.
ZENGİNE YÜZDE 5 VERGİ 1.7 TRİLYON DOLAR GELİR SAĞLAR, İKİ MİLYAR İNSANI YOKSULLUKTAN KURTARIR
Kurum 2020’den bu yana, en varlıklı yüzde 1’in tüm yeni servetin neredeyse üçte ikisini elde ettiğine dikkat çekti. Milyarderlerin serveti günde 2,7 milyar dolar artarken, Hindistan nüfusundan fazla 1.7 milyar çalışanın fiyatları ülkelere nazaran değişen enflasyon karşısında eriyor.
Buna karşılık her bir dolar vergi gelirinin sırf 4 senti gelir vergilerinden geliyor ve dünya milyarderlerinin yarısı çocuklarına verdikleri parada veraset intikal vergisi olmayan ülkelerde yaşıyorlar. Bu da Afrika’nın GSYİH’sına eşit olan 5 trilyon dolarlık bir servetin vergisiz biçimde gelecek jenerasyonlara aktarılmasına neden oluyor.
Oxfam’a nazaran, dünyadaki multi-milyonerler ve milyarderlere uygulanacak yüzde 5 civarında bir vergi yılda 1,7 trilyon doları global gelir sağlayabilir. Bu da iki milyar insanı yoksulluktan kurtarmaya ve açlığı sona erdirmek için global bir planı finanse etmeye yetecek kadar bir sayı.
ELON MUSK YÜZDE 3, JEFF BEZOS YÜZDE 1’DEN AZ VERGİ ÖDEDİ
Raporda, Tesla’nın milyarder üst seviye yöneticisi Elon Musk’ın 2014’ten 2018’e kadar gerçek vergi oranının yüzde 3.2 olduğu, bir diğer güçlü Jeff Bezos’un ise yüzde 1’den az vergi ödediği belirtildi.
Ancak, zenginlerin vergilendirilmesi konusuna şimdilik birkaçı haricinde pek aldıran siyasetçi yok üzere…
ARKASINDA ‘ZENGİNLERİ VERGİLENDİR’ YAZAN ELBİSE KONGRE ÜYESİNİN BAŞINA İŞ AÇTI
ABD’de kongre üyesi solcu siyasetçi Alexandria Ocasio-Cortez, zenginlerin vergilendirilmesini savunan az sayıdaki siyasetçilerden biri…
Ancak, New York’ta Metropolitan Museum of Arka etkinliğinde giydiği ve ardında “Zenginleri Vergilendir” yazan beyaz elbisesi yüzünden başı kedere girdi.
AOC diye bilinen siyasetçi hakkında, ABD Temsilciler Meclisi etik paneli tarafından, kiraladığı elbisenin ödemeleri ve armağan kabul ettiği konusunda oluşan kuşkular yüzünden başlatılan soruşturma genişletildi.
Anlayacağınız, çalışanların ulusal gelirlerden aldığı hisse düşerken kimse ses çıkarmazken, “zenginlere vergi” deyince, giydiğiniz elbise bile başınıza kaygı oluyor.
Foto: www.bloomberg.com Son olarak; bir diğer araştırmadan kelam edeceğim; Memleketler arası Güç Ajansı’nın bilgilerini pahalandıran araştırmacı Jeremy Williams, dünyanın en varlıklı yüzde 1’lik bölümünün en fakir yüzde 1’e oranla 1.000 kat daha fazla karbondioksit salınımı yaptığını ortaya koydu.
Şöyle de diyebiliriz; çoklukla ABD ve Avrupa’da yaşayan yaklaşık 800 milyon kişilik en varlıklı yüzde 10’luk kesim global karbondioksit salınımının yüzde 48’ini yaparken, daha çok sahra altı Afrika ve Asya’da yaşayan en fakir yüzde 10 zehirli gaz salınımının yüzde 0.2’sini yapıyor.
KÜRESEL PİYASALARDA MART İYİMSERLİĞİ
Küresel piyasalarda Mart ayı optimist başladı. Şubat ayında 34 bin puanın üzerine çıkan fakat ay ortasında gelen satışlarla 32 bin 600 puan düzeyine inen Dow Jones endeksi, ayın birinci üç süreç gününde yükselerek haftayı 33.390 puandan kapattı.
ABD Dolarının ve Amerikan hazine bonolarının faizinin düşmesi borsalara yaradı. Hafta boyunca, Dow Jones yüzde 0.9, S&P 500 yüzde 0.9 ve Nasdaq yüzde 1.3 yükselerek üç haftalık düşüş periyodunu geride bıraktı. Meta ve Apple üzere teknoloji payları kıymet kazandı.
Yatırımcılar, ABD Merkez Bankası (FED) yetkililerinin konuşmalarının akabinde para siyaseti yolu konusunda daha az telaşlı ve bu nedenle Hazine bonosu getirileri, son zamanlardaki yüksek düzeylerinden geriledi.
Atlanta FED Lideri Raphael Bostic’in “kesinlikle” çeyrek puanlık faiz artışı yanlısı olduğunu ve FED’in “yavaş ve istikrarlı” gitmesi gerektiğini söyleyen açıklamaları piyasaya dayanak oldu. FED, agresif bir sıkılaştırma kampanyasıyla ekonomiyi soğutmaya çalışsa da, datalar ABD hizmet kesiminin hala büyüdüğünü gösterdi.
AVRUPA’DA VOLKSWAGEN ÖNCÜLÜĞÜNDE YÜKSELİŞ
Avrupa’da enflasyon dataları beklenenden daha makus geldi. Euro bölgesinde enflasyon yüzde 8.6’dan 8.5’e düştü. Euro Bölgesi’nde TÜFE aylık yüzde 0.8 artış gösterdi ve yıllık yüzde 8,5 oldu. Besin ve güç hariç olarak hesaplanan çekirdek TÜFE yüzde 5.6 ile rekor düzeye çıktı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) Lideri Christine Lagarde, Perşembe günü yaptığı açıklamada, enflasyonu yüzde 2 maksadına getirmenin hala vakit alacağını ve Mart ayında daha evvel sinyal verilen 50 baz puanlık artışın hâlâ mümkün olduğunu söyledi.
Ancak tekrar de borsalar yükseldi. Euro Stocks 50 endeksi haftanın son 3 gününde yüzde 1.9’luk bir atak yaptı, Almanya’nın DAX endeksi de hafta içinde yüzde 1.4 kıymet kazandı. Bilhassa Volkswagen, Cuma günü 2023 için beklenenden daha âlâ bir görünüm açıklamasıyla yüzde 11 paha kazanırken, borsalardaki yükselişe de öncülük etti.
OLUMLU GELİŞME: BALTIK KURU YÜK ENDEKSİ YÜKSELİYOR
Diğer yandan global iktisadın barometrelerinden biri sayılan ve dünya çapında mal nakliyesinin maliyetini ölçen Baltık Kuru Yük Endeksi’nde ralli devam ediyor. Baltık kuru yük endeksi, artan talebe paralel yükselişle, Cuma günü iki ayın en yüksek düzeyi olan 1.211 puana çıktı. 150 bin tonluk demir cevheri ve kömür kargolarını izleyen capesize endeksi, arka arda on puan yükseldi ve yüzde 19.5 artışla altı haftanın en yüksek düzeyi olan 1.195 puana ulaştı.
BU HAFTA NELER OLACAK?
Yine ağır bir hafta olacak. ABD’de Şubat istihdam dataları, dış ticaret sayıları açıklanacak ve kimi Fed yetkililerinin konuşmalarına odaklanılacak.
Çin’in enflasyon ve ticaret bilgileri ve İngiltere, Euro bölgesi, Güney Kore ve Japonya’dan GSYİH güncellemeleri yayımlanacak. Kanada, Avustralya, Japonya ve Malezya’daki merkez bankaları para siyasetine karar verecek.