Ardahan Ölçek doğumlu tarihçi Taner Akçam, kelamda Ermeni Soykırımı’nı kabul eden Türk sıfatıyla tüm dünyadaki diaspora Ermenilerinin başucu kaynağı.
ABD’de yaşayan Akçam, Birinci Dünya Savaşı günlerinde, 1915 yılında Osmanlı İmparatorluğunun Ermenilere yönelik aldığı tehcir kararının soykırım olduğuna dair birçok kitap ve yazı kaleme aldı.
Aylık kültür, sanat ve edebiyat dergisi Berfin Bahar’ın Kasım 2024 sayısında ise Taner Akçam’ın ağabeyi Alper Akçam, “Ah Ahıska” başlıklı bir yazı yazarak ailenin hayat kıssasını ve Ahıska Türklerinin yaşadıkları acı deneyimleri anlattı.
Alper Akçam’ın yazısı özetle şöyle…
Atalarım Ahıska’dan gelmiş. Çok büyük sevgisini gördüğüm, daha ilkokul birinci sınıfın tatilinde elinden tutup Ardahan’dan Ölçek köyü yaylasına kadar, dağlardan iki saat yanında yürüdüğüm, herkesin bana çok benzettiği, Ölçek Köyü’nün Hasanlar soyunun büyük oğlu Meczup Eyüp’ün dedesi Murat, Ahıska’nın Vale bölgesinden gelerek yöremize birinci yerleşenlerdendir… Bize ve bizim üzere Kafkasya, Ahıska kökenli olanlara yörede “Yerli” derler. Kuzeydoğu Anadolu’nun Yerlileri, özünde tarih içinde vakit aralıklarıyla gelip bölgeye konmuş Oğuz uzunluklarının kollarındandır. Yerliler, bölgede Kürtlerle, tekrar Oğuz uzunluk ve soylarının kültür çeşitlilikleri olan Terekemeler, Türk- menler, Azeriler ile yüzlerce yıldır birlikte yaşarlar. Yüz on yıl öncesine kadar bu halklar mozaiğinin için- de Ermeniler, Rumlar, Malakanlar, Gürcüler, Ruslar, hatta Almanlar da vardı. 20. Yüzyılın başında emperyalizmin kışkırttığı halklar arbedesi, başka, çok acı ve bitmeyen bir kıssasıdır yöremizin.
1578 yılında Osmanlı topraklarına katılan, 16 yüzyıl ile 20. Yüzyıl ortasında birkaç idare değişikliğine uğrayan bölge1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Rus egemenliğine girince, yöredeki köylerden Kuzeydoğu Anadolu’ya, Osmanlı topraklarına gerçek ağır göçler yaşanmıştır. Ardahan Ölçel Köyü kuruluş tarihi ve etrafa ağır Ahıska Türk göçü de tıpkı vakte denk gelir.
Bir Ahıska Türkü ailesi
İNSANLIK TARİHİNİN EN BÜYÜK ACILARINDAN
Ahıska ismi, 14 Kasım 1944 tarihinde yaşanmış ve çok acı sonuçlar doğurmuş tehcir ile özdeş üzere görülür. Ahıska tehcirinde, insanlık tarihinin en büyük acılarından birisi yaşanmıştır. Bu tehcirde, 212 köyde yaşayan 92.307 ila 94.955 Ahıska Türkü zorla Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin (günümüzde Gürcistan) Mesheti bölgesinden Orta Asya’ya sürgün edilmiştir. Sığır vagonlarına doldurulan Ahıska Türklerinin birden fazla Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne gönderilmişti. Operasyon sırasında Kürtler, Müslüman Ermeniler ve Lazlar da ortalarında olmak üzere toplamda yaklaşık 115.000 kişi sürgün edilmişti. Sürgün edilenler zorla çalıştırılmak üzere görevlendirildikleri özel ünitelere yerleştirilmişlerdi. Sürgün seyahati ve şartlar en az on beş bin insanın vefatına yol açmıştı.
Josef Stalin
TANER AKÇAM’IN CET TOPRAKLARINA ERMENİLER YERLEŞTİRİLDİ
Ahıska Türklerinin hudut dışı edilmesi, Sovyet Başkanı Josef Stalin’in emriyle gerçekleştirilmişti. Bu sürgünden sonra Sovyet hükümeti tarafından boşaltılmış köylere başta Ermeniler olmak üzere 32.000’e ya- kın kişi yerleştirildi. Ahıska tehciri, klasik bakış açısıyla bir Sovyet nüfus baskılaması olarak yorumlanır.
Stalin’in vefatından sonra başa geçen Sovyet lideri Nikita Kruşçev, 1956 yılında Stalin’in çeşitli etnik kümeleri sürgün etmesini kınadığını ve bu değişiklikleri bilakis çevireceğini açıkladığı gizi bir konuşma yapmıştı. Bu konuşmadan sonra, sürgün edilen toplulukların birden fazla sürgün edildikleri yere yine yerleştirildi. Ahıska Türkleri de, özel yerleşim ünitelerinden özgür bırakıldıysa da, Kırım Tatarları ve Volga Almanları ile birlikte sürgünde kalmaya devam ettiler. Sürgünlerin kapalılığı ve Sovyetler Birliği’nin siyaseti nedeniyle, Ahıska Türklerinin hudut dışı edildiği büyük ölçüde bilinmiyordu. 1989’da Özbekistan’da şiddetli ayaklanmalar başlayıncaya kadar mevzu hakkında fazlaca araştırma yapılmamıştı.
Taner Akçam
GÜNÜMÜZDE VATANSIZ DURUMDALAR
1991’de kurulan bağımsız Gürcistan devleti, Ahıska Türklerine Ahıska bölgesine dönme hakkı vermeyi reddetti. 2006 yılında Ahıska Türklerinin nüfusu 260.000 ve 335.000 ortasındaydı. Günümüzde çoğunlukla vatansız olan Ahıska Türkleri, Özbekistan’dan Türkmenistan’a, yedi eski Sovyet ülkesine dağılmış durumdadır.
Alper Akçam
AKÇAM’IN DEDESİ “DELİ EYÜP”ÜN ERMENİLERLE SAVAŞI
Akçam ailesinin de tarih boyunca içinde uzunluklu boyunca yer aldığı Kafkasya ve Ahıska tehciri gerçeği içinde tarihe çok taraflı ve adaletli bir bakış açısıyla yaklaşabilmek çok kıymetlidir.
Bir müddet evvel, Taner Akçam’ın Ermeni tezlerinden sonra kendisine hasmane tavır alan kimi “milliyetçi” odakların Taner’in de dedesi, Dursun Akçam’ın babası Eyüp’e kadar ulaşmış iğrenç iftiralarına somut evraklarla cevap vermeye çalışılmış, nahoş yayınlara karşı dava açılmıştı. Taner’in dedesinin Gürcü olduğu, Ermeni taarruzları sırasında onlara yol gösterdiği ve köylüler tarafından linç edildiği palavralarına karşı açılan dava ile bu alçakça yayınlar büyük ölçüde durdurulmuştu. Eyüp Akçam’ın üzerinde 1969 olarak vefat tarihini gösteren mezarı Ölçek Köyü mezarlığındadır; meraklıları Ermeni çetelerine karşı savaşmış ve onlar tarafından gıyabında mevte mahkûm edilmiş, bir yıla aşkın bir müddet köyünden çok uzaktaki Kızılkilise ve Kunzut köylerinde gizlenmek zorunda kalmış “Deli Eyüp”ün gömütünü ziyaret edebilirler. Eyüp Akçam Ermeni çetelerinin Ölçek köyüne saldırısı sırasında köyü savunan az sayıdaki yiğit insan ortasında yer aldığını Mehmet Hakikat’ın (Alpaslan Türkeş’in yakın dostu, has Türkçü, Prof. Dr. Abdülmecit Doğru’nun babası) “Ardahan’ın Ölçek Köyünün Tarihi” isimli kitabındaki bilgi ve dokümanlar açıkça kanıtlamaktadır.
Taner Akçam’a 25 Ekim 2019 Cuma günü ABD’nin New Jersey kentinde, Ermeni toplumu tarafından “Yaşam Uzunluğu Başarı” mükafatı verildi.
“TANER AKÇAM’IN KARDEŞİ OLARAK…”
Dönem acılarını köyde Mecnun Eyüp lisana anılan dedesinin ağzından dinlemiş, onun çok sevdiği, köy konutundaki ocak başında “gera”da kendine ayırdığı yere oturmasına müsaade verdiği bir torun olarak, tarihi gerçeklikleri aile hikâyemizle birleştirerek kaleme almayı severek yerine getirilecek bir misyon biliyorum. Daha evvel, Taner Akçam’ın “Ermeni Soykırımı” tezini oylayan ABD ve Avrupa parlamentolarına karşı “Soykırımcılar Soykırım Yasası Oylayamaz” karşılığını vermiş, “Yeryüzünde son iki yüz yıldır emperyalizmin bilgisi dışında bir tek kurşun sıkılmamıştır” gerçeğini lisana getirmiştik. Taner Akçam’ın büyük kardeşi olarak, bir tarih araştırmacısı olmadığımdan mevzuya ait fazlaca yorum yapmak istemiyor olmama rağmen, Uluç Gürkan’ın tıpkı isimli kitabını kaynak alarak yazdığım “Ermeni Meselesini Anlamak” başlıklı yazımda bahse Ait görüşlerimi kısaca özetlemiştim. 2002 yılında kendi arabamızla çıktığımız Kafkasya gezisi sırasında büyük ezalar yaşamıştık. Benim için büyülü bir sözcük ve coğrafya olan Ahıska’yı o yıl birinci kere görmüş, Ermenistan-Gürcistan hududunda önümüzü kesmiş silahlı haydutlardan can havliyle kaçarken dedemin anılarından ismini duyduğum Ahılkelek’ten de bir gece yarısı, stabilize yolun tozla ve yıldız ışıltıları ortasında geçmiştim.
2023 ve 2024 yıllarında tekrar gittim Ahıska’ya… Ahıska kalesinde fotoğraf da çektirdin Ahıska’ya her gidişimde damarlarımda tarihin nabız vuruşlarını hissettim; ürperdim…
Ahıska Türkleri tehciri üzerine düşünürken tarihe karşı adaletli, beşere karşı merhametli olmanın ne kadar manalı olduğunu bir defa daha öğreniyoruz…
TANER AKÇAM KİMDİR
Araştırmacı müellif, akademisyen, tarih profesörü Altuğ Taner Akçam, 23 Ekim 1953’te Ardahan’ın Ölçek köyünde dünyaya geldi.
ODTÜ İdari Bilimler Fakültesi mezunu olan Taner Akçam, muharrir Dursun Akçam’ın oğlu ve müellif Alper Akçam’ın kardeşi.
1973’ten sonra ODTÜ-DER, ADYÖD üzere derneklerin kurucuları ortasında yer aldı. 1975’te yayına başlayan Devrimci Gençlik mecmuasının sorumlu yazı işleri müdürü olarak, dergide komünizm ve Kürtçülük propagandası yapıldığı argümanıyla yargılandı ve 1976’da tutuklandı. 1977’de yaklaşık dokuz yıl mahpus cezasına çarptırıldı ve tıpkı yıl Ankara Merkez Kapalı Cezaevinden Avrupa’ya kaçtı.
Prof. Dr. Taner Akçam, Almanya’da siyasi göçmen olarak yaşadığı mühlet içerisinde (1978-1995) Hamburg Toplumsal Bilimler Araştırma Enstitüsünde tarihçi olarak çalışmalar yaptı. 1990 sonrasında Ermeni sorunu üzerine yazı ve konuşmalarıyla tartışma yarattı.
1996’da Hannover Üniversitesi’nden sosyoloji ve tarih doktorası alan Akçam, kelamda Ermeni Soykırımı ve Türk milliyetçiliği konusunda çok sayıda yapıta imza attı. Firari Akçam, 2008 yılından beri Clark Üniversitesi Tarih Kısmı Holokost ve Soykırım Çalışmaları Merkezi’nde bulunan Kaloosdian/Mugar kürsüsünde çalışmalarını sürdürmekte.