Üretim, tüketim ve tedarik zincirini temelden sarsan Koronvirüs salgını ve devamında Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı işgal teşebbüsü ile tüm dünyada enflasyonlar tarihi düzeylerde.
GELİŞMİŞ ÜLKELER DE ENFLASYONDAN NASİBİNİ ALDI
O denli ki Dünya iktisadının enflasyonla çabası sürerken, yüksek enflasyon gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra artık gelişmiş iktisatların de problemlerinin birinci sırasında yer alıyor.
GELİŞMİŞ ÜLKELERİN YENİ KORKUSU: RESESYON
Bilhassa güç fiyatlarındaki artışla birlikte emtia, besin ve temel gereksinim unsurlarının fiyatları rekor düzeylere çıktı. Artan faizler ve pahalılığın tüketimi düşürmesiyle gelişmiş ülkeler için resesyonu gündeme getirdi.
ENFLASYON YÜKSELDİ SIKI PARA SİYASETİ BAŞLADI
Savaşın yanı başındaki Euro Bölgesi’nde yıllık enflasyon, güç fiyatlarındaki yükselişin tesiriyle ağustosta yüzde 9,1’e çıkarak rekor kırdı. Enflasyonda üst istikametli baskıları ağırlaştırması karşısında sıkı para siyasetine dönüş yaşandı.
TEDBİRLER HAYATA GEÇİRİLİYOR
AA’nın haberine nazaran, savaşa ait kaygılar, güç ve besin fiyatları üzerinde üst taraflı baskının sürmesine neden olurken, hükümetler yüksek enflasyondan etkilenen tüketici ve şirketlere dayanak için çeşitli önlemleri hayata geçirmeye başladı.
AMERİKA KITASI
-Dünyanın en büyük iktisadı ABD’de bilhassa güç ve besin fiyatlarındaki artışların tesiriyle enflasyon 41 yılın tepesini gördü.
-ABD idaresi, bilhassa akaryakıt fiyatlarındaki artışın enflasyonun kıymetli bir kısmını oluşturduğunu savunarak akaryakıt fiyatlarını düşürmeye yönelik tedbirlerle enflasyonla uğraşa başladı.
-ABD tarihinin en büyük “iklim paketi” olarak da görülen “Enflasyonu Düşürme Yasası” ile sera gazı emisyonunun azaltılması ve tüketicilerin yeşil güce yönlendirilmesi, reçeteli ilaç maliyetlerinin düşürülmesi ve şirketler ile zenginler için vergi uygulamalarının sıkılaştırılması amaçlandı.
-Enflasyonu düşürmeye yardımcı olması beklenen yasa kapsamında, yeni vergi düzenlemeleri ve reçeteli ilaç fiyatlandırma reformuyla gelecek 10 yılda 739 milyar dolarlık gelir sağlanması ve 433 milyar dolarlık harcama yapılması öngörüldü.
Biden, öğrenci kredisi geri ödemelerini son sefer 31 Aralık’a kadar erteleme kararı alırken, yıllık 125 bin doların altında geliri olan bireylerin borçlarında 20 bin dolara kadar af uygulayacaklarını duyurdu.
-Amerika kıtasının bir başka büyük iktisadı Kanada, yüksek enflasyon karşısında düşük gelirli ailelere dayanak emeliyle 4,5 milyar Kanada doları (3,4 milyar dolar) meblağında tedbir paketi açıkladı. Kelam konusu pakette, düşük gelirli aileler için vergi indirimi ve bir keze mahsus kira takviyesi yer aldı.
-Meksika hükümeti, enflasyonla uğraş için yaklaşık 575 milyar peso (28,7 milyar dolar) kaynak ayırdı. Kelam konusu kaynağın 430 milyar pesosu ile akaryakıt fiyatlarının sübvanse edileceği bildirildi.
-Brezilya hükümeti ise temmuz ayında akaryakıt vergilerinde indirime, toplumsal yardım ödemelerinde ise artışa gitti. Brezilya’nın petrol şirketi Petrobras, bu ay rafineri akaryakıt fiyatlarında yüzde 7’lik indirime gideceğini duyurdu.
-Şili hükümeti de yükselen enflasyon karşısında temmuz ayında 1,2 milyar dolarlık takviye planı açıkladı. Kelam konusu planda, ikramiyeler ve çalışanlara yönelik devlet yardımları yer alırken, yeni doğan bebekler için sağlanan yardım ile kayıtlı istihdamı artırmaya yönelik bir programın içeriği de genişletildi.
AVRUPA KITASI
-Avrupa’da hükümetler, koronavirüs salgını ve Rusya-Ukrayna savaşı sonrası artan güç fiyatı üzere nedenlerle son yıllarda yükselen enflasyonla uğraş ediyor.
-Yüksek enflasyona karşı Avrupa Merkez Bankası (ECB) 11 yıl sonra birinci faiz artırımına giderken, Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkeler de enflasyonu üst baskılayan güç fiyatlarına karşı özel önlemler almaya başladı.
-AB Komitesi’nin 15 Eylül’de açıkladığı acil durum planında düşük maliyetli elektrik üreticilerinin gelirlerinin sonlandırılmasını, fosil yakıt firmalarından katkı alınmasını, elektrik talebinin düşürülmesini ve güç şirketlerine likidite sağlanmasını içeriyordu. Buradan sağlanacak 140 milyar euro kaynakla halk ve işletmelere takviye olunması öngörülüyor.
-AB bünyesinde ülkeler de özel önlemler almaya başlarken, Macaristan’da hükumet, 17 Eylül’de tüketicileri artan fiyatlardan korumak için akaryakıt ve temel besin eserlerine yönelik 15 Kasım 2021’de yürürlüğe giren tavan fiyat uygulamasının müddetini yıl sonuna kadar uzattı. Yakacak odun temin edilmesi için ağaç kesme düzenlemeleri gevşetildi.
Fransa’da elektrik fiyat artışı yıl sonuna kadar yüzde 4’le sonlandırılırken, 2023’te elektrik ve gaz fiyatlarındaki artış yüzde 15’de çıkarıldı. Fransa Ulusal Meclisi, geçen ay, emeklilik maaşlarını ve toplumsal yardımları artırmayı ve kira artışlarını askıya almayı amaçlayan 20 milyar euroluk yasa tasarısını kabul etti.
-İtalya hükümeti, 16 Eylül’de yükselen güç fiyatlarının şirketler üzerindeki tesirini azaltmayı amaçlayan 14 milyar euroluk yeni paketi onayladı.
-Savaş öncesi Rusya ile çok yakın güç bağları bulunan ve güçte Rus kaynaklarına bağımlı Almanya’da hükümet, besin ve akaryakıt alanındaki rekor fiyatlar enflasyon karşısında gelirleri eriyen hane halklarını sıkıntı durumda bırakmasından akabinde önlemleri artırıyor.
-Alman hükümeti, bu yıl artan güç fiyatları karşısında vatandaşlarına yardımcı olmak için 30 milyar euroluk iki yardım paketinin akabinde 65 milyar euroluk bir paket daha hazırladı. Artan güç fiyatlarının vatandaşlara yansımasını azaltmak için vergi mükellefi her çalışana bir sefere mahsus 300 euro ödeme yapma kararı alındı. Hükümet, Avrupa’yı saran güç krizi sürecinde Finlandiya kamu şirketi Fortum’un çoğunluk payına sahip olduğu Uniper’in kamulaştırılmasını da değerlendirmeye aldı.
-Polonya hükümeti, 2023’te haneler tarafından tüketilen elektrikte birinci 2000 kilovatsaatin fiyatını dondurmayı planlarken, güç maliyetlerini azaltıp hane halkını ve şirketleri desteklemek için yaklaşık 6,5 milyar dolar harcama kararı aldı. Ayrıyeten hükümet, yüzde 16,1’lik yüksek enflasyon sonrası, minimum fiyatı de 2023’de vergi öncesi 640 eurodan 763 euroya çıkarma kararı aldı.
-AB Devir Lideri Çekya, kıtada artan güç fiyatlarını sık sık masaya getirirken, gelecek yıl elektrik ve gaz fiyatlarına üst hudut uygulayacak.
-Yeni hükümete sahip İngiltere ise 1 Ekim’den itibaren hane halkının güç faturalarının toplamının yıllık en fazla 2 bin 500 sterlin olacak halde iki yıl boyunca sabit tutacak. İngiltere’de uzmanlar, hükümeti hane halkının güç faturalarına yapacağı takviyesi finanse edebilmek için yaklaşık 100 milyar sterlin düzeyinde borçlanmaya gitmeyi planladığını belirtiyor.
-Portekiz’de hükümet, güç krizine ve yüksek enflasyona karşı şirketlere yardım için 1 milyar 400 milyon euroluk yardım paketi hazırlarken, ülkede elektrik te KDV oranları düşürüldü.
-İspanya’da doğalgazda KDV’nin ekim ayından itibaren yüzde 21’den yüzde 5’e düşürülmesine karar verildi. Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza tavan fiyat getirildi.
İsveç ve Finlandiya, yüksek fiyatlar nedeniyle likidite meşakkati yaşayacak, güç şirketlerine likidite garantisi sunacaklarını açıkladı.
-Belçika’da fakirlere yönelik toplumsal güç tarifelerinin mühleti uzatılırken, konutunu kalorifer yakıtı ile ısıtanlara 225 euro ve elektrik faturalarına katkı için abonelere 100 euroluk katkı sağlandı. Elektrik ve doğalgazda yüzde 6’lık indirimli KDV ile kalorifer yakıtı dayanağı 2023 yılı mart ayı sonuna kadar uzatıldı.
-Danimarka, kira fiyatlarının çok derecede artmasını engellemek için gelecek yıl için kira artışlarını yüzde 4 ile sınırladı.
ASYA KITASI
-Asya’da da artan güç fiyatlarına karşı hükümetler tedbir almaya başladı. Tayland’da 13 Eylül’de akaryakıtta vergi indirimine gidilirken, taban fiyata yüzde 5-8 ortasında artırım yapıldı.
-Hindistan’da lokal hükümetler yaklaşık 13 milyar dolarlık yardım paketleri açıkladı. Ayrıyeten, hükümet ülkede üretilen güç eserleri için farklı fiyatlandırılmasına yönelik çalışmalar başlattı.
-Japonya’da saatlik minimum fiyatın düşük gelirli haneler için artırılması için çalışmalar devam ederken, hükümetin gelecek ay güç faturaları için 100 milyar dolar üzerinde bir yardım paketi sunması bekleniyor.
-Endonezya’da hükümet besin enflasyonunu yüzde 5’in altında tutmak için çalışmalar yaparken, yakıt sübvansiyonlarına ve toplumsal yardım harcamalarına ek kaynak ayırdı.
Petrol fiyatlarının yükselmesinden yarar sağlayan Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ise düşük gelirli vatandaşlarını artan ömür maliyetlerine karşı korumak için kamu harcamalarını artırma kararı aldı.